Arkeologlar, Peru’nun kuzey kıyısındaki Lambayeque bölgesinde, yaklaşık 3.500 yıl önce inşa edilmiş yeni bir şehir keşfettiklerini duyurdu. Bu antik yerleşim, Efeler olarak bilinen ve And Dağları’ndan gelen ileri düzey tarım ve ticaret uygulamalarıyla dikkat çeken bir kültürün merkezi olarak tanımlanıyor. Şehir, tuğla yapılar, seramik atölyeleri ve kapsamlı sulama sistemiyle zengin bir toplumsal yapıya işaret ediyor.
Uzmanlar, bu keşfin bölgenin arkeolojik tarihini yeniden değerlendirme ihtiyacına işaret ettiğini söylüyorlar. Çünkü şehir, hem ölçek hem de planlama açısından daha önce bilinen antenik kentlerden farklı; özellikle karmaşık sulama kanalları, gelişmiş tarımsal stratejilerin erken örneklerinden biri olarak öne çıkıyor. Bu da, erken dönem And uygarlıklarının organizasyon kapasitesine dair yeni bakış açıları sunuyor.
Antik şehirde bulunan seramik parçalar ve karbon tarihleme çalışmaları, yerleşimin M.Ö. 1.800–1.500 yılları arasında yoğun bir döneme sahip olduğunu gösteriyor. Bu tarih aralığı, bölgedeki erken tarımsal merkezlerden biri olan Caral’ın ardından ikinci büyük yerleşim olarak değerlendirilmesini sağlıyor. Araştırmacılar, bu alanın hem Caral’la hem de sonraki And uygarlıklarıyla kültürel ve ekonomik bağlantılar barındırabileceğini düşünüyor.
Yerleşimdeki yapılar arasında toplu ibadet alanları, seramik üretim merkezleri ve sulama sistemlerinin kalıntıları bulunuyor. Bu unsurlar, toplumun hem dini hem de teknolojik düzeyde belli bir örgütlenme içinde olduğunu gösteriyor. Henüz tam temizlenmemiş olan alanlar, ilerleyen kazı sezonları için umut vaat ediyor; zira daha fazla mimari yapı ve belki de mezarlık alanları gün yüzüne çıkarılabilir.
Özet olarak bu keşif, 3.500 yıl önceki And toplumlarının karmaşık şehircilik düzeyine ulaştığını ortaya koyuyor. Bu durum, sadece yerel tarih için değil, aynı zamanda erken medeniyetlerin evrimi üzerine bölgesel ve küresel değerlendirmelerde de yeni bir perspektif kazandırıyor.